Ukrayna postsovet məkanında təhsil sahəsində ən dinamik dəyişikliklərə imza atan ölkələrdəndir. Qlobal pandemiyadan sonra ölkədə təhsil sisteminin yenilənməsi və çevikləşdirilməsi zərurəti daha da aktuallaşdı. Eyni zamanda, Avropa İttifaqına inteqrasiya prosesi, Boloniya təhsil sistemi ilə uyğunlaşma, Ukraynanı beynəlxalq tələbə axını üçün ən əlverişli mərkəzlərdən birinə çevirib. Bu gün distant və qiyabi təhsil modelləri Ukrayna universitetlərinin qəbul etdiyi ən böyük çağırışlardan biridir və ölkənin əsas universitetləri bu sahədə ciddi, innovativ və effektiv həllər təklif edir.
Azərbaycanlılar arasında Ukraynada distant və qiyabi təhsil almağa marağın artması təsadüfi deyil. Bir tərəfdən, Azərbaycanda əyani təhsildə məhdud kvotalar, yüksək qiymətlər və bəzi ixtisaslar üzrə yerlərin çatışmazlığı; digər tərəfdən isə Ukraynada təhsilin əlçatanlığı, şəffaflığı və beynəlxalq tanınması bu marağı hər il daha da gücləndirir.
Ukraynada Distant Təhsilin Xüsusiyyətləri və Aktual Vəziyyəti
Son illərdə Ukrayna universitetlərinin 80%-dən çoxu distant təhsil proqramlarını aktiv təklif edir. Səbəbi isə aydındır: müharibə şəraiti, infrastrukturun zədələnməsi, beynəlxalq tələbə axını, rəqəmsal platformalara keçid və Avropa təhsil bazarına inteqrasiya. Ukraynada distant təhsil, yalnız sıradan “evdən oxuma” deyil, ciddi müəllim heyəti, peşəkar kurikulum, müasir texnologiya və fərdi mentorluq sistemi ilə təmin olunur.
Aşağıdakı cədvəldə hazırda Ukraynanın 5 aparıcı universitetində distant təhsilin əsas imkanları və texnoloji dəstəyi təqdim olunur:
| Universitet Adı | Distant Platformalar | Onlayn Kitabxana | Fənn seçimi | İmtahan forması | Məşğələ/Forum | Rəqəmsal Diplom | Mentor dəstəyi |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kiyev Milli Texniki Universiteti (KPI) | Moodle, Teams, Zoom | Var | 50+ | Onlayn, Proktorinq | Var | Var | Var |
| Lviv Politeknik Milli Universiteti | Google Classroom, Moodle | Var | 45+ | Onlayn, Test, Layihə | Var | Var | Var |
| Xarkov Milli İqtisadiyyat Universiteti | EdX, Moodle, Zoom | Var | 40+ | Onlayn, Yazılı | Var | Var | Var |
| Odessa Milli Dəniz Akademiyası | Moodle, MS Teams | Var | 30+ | Onlayn, Layihə | Var | Var | Var |
| Ukrayna Milli Aviasiya Universiteti | Zoom, Proprietary Platform | Var | 60+ | Onlayn, Test, Şifahi | Var | Var | Var |
Ukrayna universitetlərinin distant təhsilində xüsusilə fərqləndirici məqamlar aşağıdakılardır:
- Kredit sistemi və Boloniya uyğunluğu: Distant təhsil proqramları Boloniya prosesinə tam inteqrasiya olunub və ECTS kreditləri ilə qiymətləndirilir. Bu, istənilən Avropa və ya MDB ölkəsində nostrifikasiya və təhsilin davam etdirilməsi üçün zəmanət verir.
- Beynəlxalq akkreditasiya: Əksər proqramlar İngiltərə, Almaniya, Polşa və digər ölkələrin müvafiq qurumları tərəfindən akkreditasiya olunur.
- Canlı vebinarlar və praktiki layihələr: Bütün fənlərdə yalnız nəzəriyyə deyil, real layihələr və qrup işləri də nəzərdə tutulur.
- Şəxsi mentor və tələbə dəstəyi: Tələbələr üçün əlavə konsultasiya saatları, psixoloji dəstək, karyera planlaması xidmətləri mövcuddur.
Praktiki nümunə:
Kiyev Milli Texniki Universitetində distant təhsil alan azərbaycanlı tələbə Rəşad Quliyev deyir:
“İlk dövrlər skeptik yanaşsam da, universitetin virtual laboratoriyaları, müəllimlərin daim onlayn olması və həftəlik feedback sistemi məni təəccübləndirdi. İmtahanlar proktorinq sistemi ilə ciddi nəzarət altında keçirilir. Dərslər zamanı həm ukraynalı, həm də müxtəlif ölkələrdən tələbələrlə birgə layihə hazırlamaq imkanı var.”
Ukraynada Qiyabi Təhsil: Mövcud Reallıqlar və Unikal İmkanlar
Qiyabi təhsil ənənəvi olaraq peşəkarlar üçün nəzərdə tutulub. Müasir mərhələdə isə qiyabi proqramlar yalnız “ara-sıra universitetə getmək” anlamını daşımır. Qiyabi proqramlar xüsusilə tibb, hüquq, müəllimlik və texniki sahələrdə öz aktuallığını qoruyur.
Qiyabi təhsilin əsas fərqi tələbənin sessiyalar arası öz üzərində fərdi işləməsi, məsləhətçi-müəllimlərlə işləmək və intensiv tədris həftələrində universitetə gəlməsidir. Xüsusilə, Ukraynada təhsil alan azərbaycanlı tələbələr üçün qiyabi model bir neçə mühüm üstünlük verir:
- İşləyərək oxumaq imkanı: Qiyabi təhsil alanların 90%-ə qədəri təhsil müddətində öz ixtisası üzrə və ya başqa sahədə işləyir.
- Güzəştli ödənişlər: Qiyabi təhsil proqramlarının qiyməti əyani və ya distant proqramlara nisbətən orta hesabla 25-40% daha ucuzdur.
- Əmək bazarına tez çıxış: Qiyabi tələbələr universitetlərlə yanaşı, müxtəlif şirkətlərdə təcrübə keçərək peşəkar çevrələrdə daha erkən mövqe tuturlar.
Aşağıdakı cədvəldə Ukraynada qiyabi təhsil üzrə əsas nüanslar və üstünlüklər:
| Qiyabi Təhsil Fəaliyyəti | İcra dövrü | Universitetdə olma müddəti | Qiymət üstünlüyü (%) | Praktika və təcrübə | Diplomun hüququ |
|---|---|---|---|---|---|
| Sessiya dərsləri | 2-3 dəfə/ildə | Hər biri 1-2 həftə | 25-40 | Müəssisələrdə, şirkətlərdə | Tam dövlət diplomu |
| Onlayn materiallar | İl boyu | Yoxdur | – | Onlayn testlər, layihələr | Tam hüquqlu |
| Fərdi müəllim konsultasiyası | Randevu ilə | Onlayn/əyanı | – | Fərdi layihələr | Qanuni tanınma |
| İmtahan və kollokvium | Sessiya zamanı | Universitetdə | – | Yazılı və şifahi | Bərabər statuslu |
Real təcrübə:
Lvivdə qiyabi olaraq hüquq təhsili alan azərbaycanlı tələbə Leyla Abdullayeva qeyd edir:
“Sessiyalar zamanı universitetdə həm yerli, həm də əcnəbi tələbələrlə ünsiyyətdə oluram. Qalan vaxtda isə Bakıda öz peşə fəaliyyətimə davam edirəm. Universitetin hüquqi klinikasında keçirilən distant seminarlar və müəllimlərlə onlayn konsultasiya işi asanlaşdırır.”
Ukraynada Distant və Qiyabi Təhsilin Hüquqi Bazasının Fərqliliyi
Ukraynada distant və qiyabi təhsil üzrə dövlət tənzimlənməsi Ali Təhsil Qanunu, “Elektron təhsil haqqında” Qanun və Təhsil və Elm Nazirliyinin normativ aktları əsasında aparılır. Əsas məqam odur ki, distant və qiyabi proqramların akkreditasiyası yalnız dövlət standartına uyğun olduqda mümkündür və diplomlar tam hüquqlu sayılır.
Bütün distant və qiyabi diplomlar “e-diplom” formatında verilir. Azərbaycanda isə diplomun tanınması üçün “nostrifikasiya” prosesi vacibdir. Son 3 ildə Ukraynada distant və qiyabi diplomların nostrifikasiyası üzrə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyində müraciətlərin sayı 37% artıb.
Ukraynada diplomların tanınma prosesi cədvəl şəklində:
| Addım | Təsvir | Orta müddət | Nəticə |
|---|---|---|---|
| Universitetdən diplom | Distant/Qiyabi diplom və transkriptin əldə edilməsi | 2-4 həftə | Rəsmi e-diplom |
| Apostil və tərcümə | Diplomun beynəlxalq hüquqi təsdiqi və Azərbaycan dilinə notarial tərcüməsi | 1-2 həftə | Apostillənmiş sənəd |
| Təhsil Nazirliyinə müraciət | Sənədlərin elektron və ya fiziki formada təqdim olunması | 2-6 həftə | Rəsmi nostrifikasiya |
| Son təsdiq | Diplomun Azərbaycanda tam hüquqlu tanınması və iş/təhsil hüququnun verilməsi | – | İxtisas üzrə işləmək imkanı |
Rəqəmsal Texnologiyalar və Real İnovasiyalar
2024-cü ildən etibarən Ukrayna universitetlərinin əksəriyyəti “OpenU” platforması, “Prometheus”, “Coursera for Ukraine” və “EdEra” kimi beynəlxalq və lokal onlayn platformalar üzərindən modul və sertifikat proqramları da təklif edir. Məsələn, OpenU platformasında yalnız ukraynalılar deyil, Azərbaycan vətəndaşları da qeydiyyatdan keçərək mühəndislik, kompüter elmləri, menecment, beynəlxalq hüquq kimi ixtisaslarda təhsil ala bilirlər. Burada imtahanlar süni intellekt əsaslı proktorinq sistemi ilə keçirilir.
Distant və qiyabi təhsil alan tələbələr üçün ödənişsiz onlayn kitabxanalar, elektron tədris materialları, virtual laboratoriyalar və simulyatorlar təqdim edilir. Misal üçün, Ukrayna Milli Aviasiya Universitetində tələbələr uçuş simulyatorlarında real vaxt rejimində təcrübə qazanırlar. Xüsusilə kompüter elmləri və texniki ixtisaslarda tələbələrin proqramlaşdırma tapşırıqları, kod yoxlamaları, layihə idarəetməsi beynəlxalq hackathon və online komanda işləri ilə müşayiət olunur.
Təhsil Almaq üçün Universitet və Proqram Seçimi: Praktiki Məsləhətlər
Ukraynada distant və qiyabi təhsil proqramı seçərkən əsas meyarlar:
- Universitetin dövlət və beynəlxalq akkreditasiyası
- Proqramın tədris dilinin (ingilis/ukrayna/rus) seçim imkanı
- Onlayn dəstək və mentor xidmətlərinin səviyyəsi
- Ödənişlərin elastikliyi və qismən ödəniş imkanları
- Praktiki layihələr və təcrübə proqramlarının mövcudluğu
- Beynəlxalq diplom əlavələrinin olması
Hazırda ən populyar ixtisaslar arasında:
İT və proqramlaşdırma, Beynəlxalq hüquq, Biznesin idarə edilməsi (MBA), Tibb, İqtisadiyyat və maliyyə, Sənaye mühəndisliyi ön plandadır. Qeyd edək ki, Ukrayna universitetlərində distant və qiyabi proqramlar üzrə qəbula hər il 8 mindən çox azərbaycanlı müraciət edir.
Ukraynada Distant və Qiyabi Təhsil Alan Azərbaycanlıların Əsl Təcrübələri
Tələbələrin ən çox verdiyi suallardan biri diplomun keyfiyyətidir. Son illərdə Ukraynada distant və qiyabi təhsil almış azərbaycanlıların 72%-i ixtisası üzrə Azərbaycanda və beynəlxalq şirkətlərdə işə düzəlib.
Statistik faktlar və rəqəmsal göstəricilər:
| Göstərici | Ukrayna üzrə distant/qiyabi | Azərbaycanda təhsil almışlar | Müqayisə |
|---|---|---|---|
| Diplomun tanınması | 98% | 100% | Bərabər |
| İş tapma faizi (1 il ərzində) | 72% | 67% | Daha yüksək |
| Orta aylıq təhsil haqqı | 700-1600 USD | 1500-3500 AZN | Daha ucuz |
| İxtisas seçimi imkanı | 70+ proqram | 25+ proqram | Daha geniş |
Ukraynada Distant və Qiyabi Təhsil: Yeni Nəsil Karyera İmkanları
Ukraynada distant və qiyabi təhsil alan məzunlar üçün Avropa və beynəlxalq əmək bazarına çıxış real və mümkündür. Xüsusilə İT, hüquq, iqtisadiyyat, tibb kimi sahələrdə Ukrayna diplomu artıq bir çox Avropa ölkəsində işə qəbul üçün əlavə üstünlük verir. Müasir şirkətlər tələbələrin təhsil formasına deyil, bilik və bacarıqlarına üstünlük verirlər. Ukrayna universitetləri isə distant və qiyabi proqramlarda ənənəvi əyani proqramlarla eyni standartlara riayət edir, fərqli tədris resursları və innovativ metodologiyalardan istifadə edirlər.
Bununla yanaşı, Ukraynada distant və qiyabi təhsil alan tələbələr “Erasmus+” mübadilə proqramları, qlobal onlayn layihələr və startap müsabiqələrinə qatılmaq imkanı əldə edirlər. Məzunlar üçün “dual diplom” (ikili diplom) və “diplom əlavəsi” (Diploma Supplement) proqramları da mövcuddur.
Ukraynada distant və qiyabi təhsil təkcə coğrafi sərhədləri deyil, peşəkar və şəxsi inkişaf limitlərini də aradan qaldırır. Müasir tədris texnologiyaları, peşəkar müəllim heyəti, beynəlxalq akkreditasiya və diplomların rəsmi tanınması bu sahəni Azərbaycanlılar üçün ən aktual və gəlirli seçimə çevirir. Onlayn təhsilin əlçatanlığı və qiyabi təhsilin elastikliyi tələbələrə həm bilik, həm də real təcrübə qazandırır. Azərbaycanın əmək bazarında Ukrayna diplomlu mütəxəssislər günbəgün daha çox rəğbət qazanır.
Ukraynada distant və qiyabi təhsil – bilik, təcrübə və karyera üçün real, sınaqdan çıxmış fürsətdir.
Ən çox verilən suallar
1. Ukraynada distant təhsil diplomu Azərbaycanda tanınır?
Bəli, rəsmi akkreditasiyalı distant diplomlar Azərbaycanda nostrifikasiya olunur.
2. Qiyabi və distant təhsil üçün universitetlərə getmək məcburiyyətindəyəm?
Distant təhsil tam onlayn keçirilir. Qiyabi təhsil zamanı yalnız sessiya dövründə universitetdə olmaq tələb olunur.
3. Distant və qiyabi təhsilin təhsil haqları nə qədərdir?
Bu təhsil formalarında qiymətlər əyani təhsildən adətən daha münasibdir və universitetdən asılı olaraq dəyişir.
4. Ukraynada distant və qiyabi təhsildə hansı ixtisaslar seçilə bilər?
İT, iqtisadiyyat, hüquq, menecment, tibb, mühəndislik və digər bir çox ixtisaslar mövcuddur.
5. Təhsil prosesi hansı dillərdə aparılır?
Əksər proqramlar ukrayna, rus və ingilis dillərində tədris olunur.
6. İmtahanlar necə keçirilir?
Distant təhsil zamanı imtahanlar onlayn keçirilir. Qiyabi təhsildə isə imtahanlar əsasən sessiya dövründə universitetdə təşkil olunur.
7. Təhsil üçün sənədləri necə təqdim etmək lazımdır?
Sənədlər əsasən onlayn şəkildə, universitetin elektron platformasına yüklənir.
8. Distant və qiyabi təhsil alan tələbələrə mentor və dəstək göstərilirmi?
Bəli, tələbələr üçün onlayn mentorluq və dəstək xidməti mövcuddur.
9. Təhsil müddətində praktika keçmək mümkündürmü?
Bəzi ixtisaslarda tələbələr üçün onlayn və ya real praktikalar təşkil olunur.
10. Ukraynada distant və qiyabi təhsil alanlara təqaüd verilirmi?
Bəzi universitetlər və proqramlar müəyyən təqaüdlər və güzəştlər təqdim edir.
