Türkiyə son illərdə dünya miqyasında təhsil üçün ən çox seçilən ölkələrdən biri hesab olunur. Qonşu ölkə olmaqla yanaşı, burada təhsil sisteminin beynəlxalq standartlara uyğun qurulması, universitetlərin dünya reytinqlərində mövcudluğu və müxtəlif ixtisas seçimlərinin genişliyi Azərbaycan gəncləri üçün böyük imkanlar yaradır. Eyni zamanda, Türkiyədə təhsil haqqının digər Avropa ölkələrinə nisbətən daha münasib olması, tələbələrə akademik biliklə yanaşı, multikultural mühitdə təcrübə qazanmaq şansı verir. Universitetlərin əksəriyyəti türk və ingilis dillərində tədris proqramları təqdim edir ki, bu da xüsusilə beynəlxalq tələbələr üçün əlverişli şərait yaradır. Türkiyə Respublikasında ali təhsil həm dövlət, həm də özəl universitetlər vasitəsilə təşkil edilir və hər iki seqmentdə tələbə sayı ilbəil artır.
Türkiyədə Ali Təhsil Sistemi
Türkiyədə ali təhsil sistemi üçpilləli strukturda qurulub. Bu pillələr bakalavriat, magistratura və doktorantura səviyyələrindən ibarətdir. Ali təhsil müəssisələri əsasən dövlət universitetləri və özəl (vəqf) universitetlərdən ibarətdir. Hazırda ölkədə 209 universitet fəaliyyət göstərir ki, onların 129-u dövlət, 75-i özəl universitetlər, qalanı isə peşə və ixtisaslaşdırılmış ali məktəblərdir. Təhsil müddəti bakalavriat səviyyəsində əksər ixtisaslar üzrə 4 il, tibb və diş həkimliyi kimi sahələrdə isə 6 il təşkil edir. Magistratura təhsili 2 il, doktorantura isə təxminən 3-5 il davam edir.
Türkiyədə Universitetlərin Növləri
Türkiyə universitetlərini əsasən aşağıdakı kateqoriyalara bölmək mümkündür:
1 Dövlət universitetləri
2 Özəl (vəqf) universitetləri
3 Texniki universitetlər
4 Tibb və səhiyyə yönümlü ali məktəblər
5 İncəsənət və sosial elmlər üzrə ixtisaslaşmış ali məktəblər
Dövlət universitetləri arasında İstanbul Universiteti, Ankara Universiteti, Hacettepe Universiteti, Ege Universiteti və Boğaziçi Universiteti xüsusi nüfuza malikdir. Özəl universitetlərdən Koç Universiteti, Sabancı Universiteti və Bilkent Universiteti beynəlxalq səviyyədə tanınır.
Ən Çox Seçilən İxtisaslar və Statistikasına Baxış
Türkiyədə ən çox tələbə toplayan ixtisaslar arasında aşağıdakılar xüsusi yer tutur:
| İxtisasın Adı | Tələbə Sayı (2024) | Orta Təhsil Müddəti |
|---|---|---|
| Tibb və Səhiyyə | 120.000 nəfər | 6 il |
| Mühəndislik və Texnologiya | 280.000 nəfər | 4 il |
| İqtisadiyyat və İdarəetmə | 150.000 nəfər | 4 il |
| Hüquq | 70.000 nəfər | 4 il |
| Kompüter Elmləri və İT | 95.000 nəfər | 4 il |
| Sosial Elmlər və Humanitar | 210.000 nəfər | 4 il |
| Təhsil və Pedaqogika | 130.000 nəfər | 4 il |
Xüsusilə mühəndislik, tibb və kompüter elmləri ixtisasları həm yerli, həm də xarici tələbələr arasında populyarlığını qoruyur. Bu sahələr üzrə təhsil alanların sayı ilbəil artır. Təkcə mühəndislik sahəsində tələbə sayı son 5 ildə 17 faiz artıb. Tibb ixtisaslarına olan maraq isə xüsusilə pandemiya dövründə əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlib.
İxtisasların Daxili Təhsil Proqramları
Türkiyə universitetləri seçilən ixtisaslardan asılı olaraq müasir laboratoriyalar, təcrübə proqramları və beynəlxalq mübadilə imkanları təqdim edir. Xüsusilə aşağıdakı ixtisaslarda daxili təhsil imkanları zəngindir:
1. Tibb və Səhiyyə: Klinik baza, xəstəxanalarda praktika, elmi-tədqiqat layihələrində iştirak imkanı
2. Mühəndislik və İT: Laboratoriyalar, texnopark layihələri, real biznes mühitində layihələr
3. İqtisadiyyat və İdarəetmə: Şirkətlərdə təcrübə proqramları, simulyasiya dərsləri, startap dəstəyi
4. Hüquq: Məhkəmə proseslərində iştirak, hüquqi klinikalar, beynəlxalq hüquq proqramları
5. Təhsil və Pedaqogika: Məktəblərdə pedaqoji təcrübə, innovativ tədris üsullarının tətbiqi
Universitetlərin əksəriyyəti Erasmus+, Mevlana və digər beynəlxalq mübadilə proqramları çərçivəsində tələbələrin xarici ölkələrdə təhsil almasına şərait yaradır.
Türkiyədə Təhsil Haqları və Şərait
Dövlət universitetlərində türk vətəndaşları üçün təhsil haqqı minimum səviyyədədir. Xarici tələbələr üçün təhsil haqları universitetdən və ixtisasdan asılı olaraq dəyişir:
| Universitet Növü | İxtisas | Orta Təhsil Haqqı (İllik) |
|---|---|---|
| Dövlət | Tibb | 500 – 2.000 ABŞ dolları |
| Dövlət | Mühəndislik | 300 – 1.500 ABŞ dolları |
| Özəl | Tibb | 8.000 – 25.000 ABŞ dolları |
| Özəl | Mühəndislik | 5.000 – 15.000 ABŞ dolları |
Yaşayış və gündəlik xərclər şəhərdən asılı olaraq dəyişsə də, ümumilikdə aylıq 300-700 dollar aralığında büdcə tələb olunur. Universitet yataqxanaları və özəl kirayə mənzillər geniş seçim imkanı təqdim edir.
İmtahan və Qəbul Prosesi
Türkiyədə təhsil almaq üçün əksər universitetlərdə xarici tələbələrdən YÖS (Yabancı Uyruklu Öğrenci Sınavı) və ya SAT nəticələri tələb olunur. Bəzi universitetlər isə attestatla və ya daxili imtahan əsasında qəbul həyata keçirir. Xüsusilə özəl universitetlərdə təqaüd proqramları da mövcuddur.
Türkiyədə İxtisas Seçiminin Üstünlükləri
Türkiyə universitetlərində ixtisas seçiminin geniş spektrdə olması tələbələrə maraq və bacarıqlarına uyğun sahə tapmaq imkanı yaradır. Eyni zamanda, burada təqdim olunan ixtisasların əksəriyyəti Avropa və beynəlxalq əmək bazarında tanınır. Mühəndislik, texnologiya, tibb və iqtisadiyyat sahələri xüsusilə yüksək tələbatlıdır. Türkiyədə tətbiq edilən kredit sistemi (AKTS) tələbələrə həm ölkə daxilində, həm də Avropa məkanında ixtisas dəyişmək və ya əlavə ixtisaslar üzrə oxumaq imkanı verir. Bununla yanaşı, bəzi universitetlərdə ikinci ixtisas və ya yan ixtisas (çift anadal, yan dal) proqramları mövcuddur ki, bu da tələbənin eyni anda iki fərqli ixtisas üzrə bilik qazanmasına şərait yaradır.
Türkiyədə Ən Rəqabətli və Populyar İxtisaslar
Türkiyə universitetlərində ən rəqabətli və populyar ixtisaslar aşağıdakılardır:
1 Tibb və Diş Həkimliyi
2 Kompüter mühəndisliyi və proqramlaşdırma
3 Elektrik və elektronika mühəndisliyi
4 Hüquq
5 İqtisadiyyat və biznes idarəçiliyi
6 Psixologiya və sosial elmlər
7 Beynəlxalq münasibətlər və siyasət elmləri
Bu ixtisaslara qəbul zamanı yüksək bal və ya ciddi imtahan nəticələri tələb olunur. Xüsusilə Tibb fakültələrinə qəbul olmaq üçün YÖS və SAT imtahanlarında yüksək nəticə vacibdir. Statistikaya əsasən, Türkiyədə hər il tibb fakültəsinə qəbul üçün 50 mindən çox namizəd müraciət edir, lakin təxminən 15-20 faizi uğurla qəbul olunur.
Azərbaycandan Olan Tələbələrin Statistikası
Azərbaycanlı tələbələrin Türkiyədə təhsil almasına maraq artmaqda davam edir. 2024-cü il statistikasına əsasən:
| İllər | Azərbaycanlı Tələbə Sayı |
|---|---|
| 2020 | 15.000 nəfər |
| 2022 | 19.500 nəfər |
| 2024 | 23.700 nəfər |
Ən çox seçilən universitetlər sırasında İstanbul Universiteti, Ankara Universiteti, Hacettepe Universiteti, Ege Universiteti və İstanbul Texniki Universiteti yer alır. Azərbaycanlı tələbələr əsasən tibb, mühəndislik, hüquq və iqtisadiyyat sahələrini seçirlər.
Türkiyədə təhsil, keyfiyyətli akademik mühit, zəngin ixtisas seçimi və beynəlxalq səviyyədə tanınan diplom əldə etmək üçün əlverişli seçimlərdən biridir. İxtisaslar üzrə təqdim edilən statistika göstərir ki, tələbələr əsasən praktiki yönümlü, əmək bazarında yüksək tələbat olan sahələrə üstünlük verirlər. Eyni zamanda, daxili təhsil proqramlarının zənginliyi, təcrübə imkanları və beynəlxalq mübadilə şərtləri Türkiyəni təhsil üçün cəlbedici edən əsas amillərdəndir. Azərbaycandan minlərlə tələbənin Türkiyə universitetlərinə üz tutması həm akademik, həm də mədəni baxımdan dəyərlidir. Gələcəkdə bu tendensiyanın artacağı gözlənilir, çünki Türkiyədə təhsil həm əlçatan, həm də yüksək səviyyədədir.
Ən Çox Verilən Suallar
Əksər hallarda attestat, şəxsiyyət vəsiqəsi, pasport, fotoşəkil və universitetə görə YÖS və ya SAT imtahan nəticəsi tələb olunur. Bəzi özəl universitetlər yalnız attestatla qəbul edə bilir.
Dövlət universitetlərində təhsil haqları ildə 300-2.000 ABŞ dolları aralığında dəyişir. Özəl universitetlərdə isə bu rəqəm ixtisasdan asılı olaraq 5.000-25.000 ABŞ dolları arasında dəyişir.
Tibb və diş həkimliyi fakültələri 6 illik təhsil proqramını əhatə edir. Sonda tələbələrə beynəlxalq səviyyədə tanınan diplom təqdim olunur.
Bəli, əksər dövlət və özəl universitetlərin diplomları Azərbaycanın Təhsil Nazirliyi tərəfindən nostrifikasiya olunur.
Mühəndislik, tibb, İT, iqtisadiyyat, hüquq və beynəlxalq münasibətlər ixtisasları tələbələr arasında daha çox seçilir.
Bəli, həm dövlət, həm də özəl universitetlərin yataqxanaları mövcuddur. Bundan əlavə, şəxsi kirayə mənzillər və tələbə evləri də geniş yayılıb.
Tələbə vizası ilə rəsmi işləmək məhdudiyyətlidir, lakin bəzi hallarda yarı-ştat iş imkanları və kampus daxilində işlər mövcuddur.
Yüksək bal toplayan, akademik göstəriciləri güclü olan tələbələr Türkiyə hökumətinin və ya universitetlərin təqdim etdiyi təqaüdlərdən faydalana bilər.
Bəzi özəl universitetlərdə attestat balına əsasən və ya müsahibə ilə qəbul mümkündür. Dövlət universitetlərində isə əksər hallarda YÖS və ya SAT imtahanı tələb olunur.
Şəhərdən və şəxsi seçimdən asılı olaraq aylıq yaşayış və nəqliyyat xərcləri təxminən 300-700 dollar təşkil edir. Tələbə kartları ilə ictimai nəqliyyatda endirimlər mövcuddur.
