Çexiya son illər beynəlxalq tələbələr üçün ən populyar Avropa istiqamətlərindən birinə çevrilib. Səbəblər sırasında ölkənin yüksək təhsil səviyyəsi, müasir və klassik universitet ənənələrinin sintezi, Avropa Birliyi daxilində yerləşməsi, təhlükəsiz və əlverişli tələbə şəhərləri, keyfiyyətli həyat səviyyəsi və əlbəttə ki, sərfəli təhsil haqları xüsusi yer tutur. Azərbaycanlı abituriyentlər və valideynlər üçün ən böyük maraq doğuran məqamlardan biri də məhz Çexiyada təhsil haqqının məbləği, ödəniş sistemi, güzəşt imkanları və əlavə xərclərdir. 

Çexiyada Təhsil Sisteminin Ümumi Xüsusiyyətləri

Çexiya Respublikası Avropanın mərkəzində yerləşir və təhsil sahəsində uzunmüddətli ənənəyə malikdir. Buradakı universitetlər təkcə yerli deyil, həm də beynəlxalq tələbələrə müxtəlif səviyyəli proqramlar təklif edir. Ali təhsil sistemi bakalavr, magistratura və doktorantura pillələrindən ibarətdir. Tədris çex, ingilis və bəzi hallarda alman dillərində aparılır.

Çexiyanın ən tanınmış universitetləri Karl Universiteti, Çex Texniki Universiteti, Masarik Universiteti, Brno Texnologiya Universiteti, Mendel Universiteti, Palacki Universiteti və başqalarıdır. Hər bir ali məktəb öz tədris strategiyasına və maliyyə siyasətinə malikdir. Odur ki, təhsil haqqı və digər xərclər proqramdan və universitetdən asılı olaraq fərqlənir.

Çexiyada Təhsil Haqqı: Ümumi Baxış

Çexiyada ali təhsil həm ödənişli, həm də ödənişsiz formadadır. Ən mühüm xüsusiyyətlərdən biri budur ki, dövlət universitetlərində çex dilində təhsil alan tələbələr üçün ali təhsil pulsuzdur. Yəni, əgər siz Çexiyada bakalavr, magistr və ya doktorantura proqramını tam çex dilində oxumağa hazırsınızsa və universitetin qəbul imtahanından uğurla keçsəniz, heç bir təhsil haqqı ödəmədən diplom ala bilərsiniz.

Lakin, təhsil ingilis və ya digər xarici dillərdə aparılırsa, təhsil haqqı tələb olunur. Özəl universitetlərdə isə, həm çex, həm də digər dillərdə təhsil pulludur və məbləğ universitetin nüfuzundan, proqramın səviyyəsindən və ixtisasdan asılı olaraq dəyişir.

Çex Dilində Təhsil Haqqının Xüsusiyyətləri

Çexiyada dövlət universitetlərinin əksəriyyəti çex dilində olan proqramlara təhsil haqqı tətbiq etmir. Yəni, çex dilini bilən və universitetin giriş imtahanından keçən Azərbaycanlı və digər xarici tələbələr dövlət təhsilindən pulsuz istifadə edə bilərlər. Lakin nəzərə alın ki, bəzi texniki ixtisaslarda və ya əlavə kurslarda (hazırlıq, sertifikatlaşdırılmış proqramlar) müəyyən ödənişlər ola bilər.

Çex dilində təhsil almaq üçün tələbələrin dil biliyi yüksək səviyyədə olmalıdır. Adətən, universitetlər B2 və ya C1 səviyyəsində Çex dili sertifikatı tələb edir. Əksər tələbələr bu səviyyəyə çatmaq üçün birillik hazırlıq kurslarından istifadə edirlər. Bu kursların qiyməti isə dəyişir, ortalama olaraq 2500-6000 avro arasında olur.

 

İngilis Dilində Təhsil Haqqı: Qiymət Aralığı

Çexiyada ingilis dilində təhsil almaq istəyən tələbələr üçün təhsil haqqı universitet və ixtisasdan asılı olaraq dəyişir. Ən populyar ixtisaslar – biznes, iqtisadiyyat, mühəndislik, IT, tibb, hüquq, sosial elmlər, incəsənət və sairədir.

Bakalavr proqramları üçün illik təhsil haqqı, adətən, 2000-8000 avro aralığındadır. Magistratura proqramlarında bu məbləğ 2500-9000 avroya qədər yüksələ bilər. Tibb ixtisaslarında və yüksək nüfuzlu universitetlərdə isə bu rəqəm 12 000 avroya qədər çıxa bilər.

Misal üçün:

• Karl Universitetində biznes və menecment üzrə illik təhsil haqqı 4500-6000 avro arasıdır.

• Çex Texniki Universitetində mühəndislik üzrə proqramlar üçün illik 4000-6000 avro tələb olunur.

• Mendel Universitetində kənd təsərrüfatı və biotexnologiya üzrə proqramlar 2000-3500 avro aralığında dəyişir.

• Masarik Universitetində psixologiya, ictimai elmlər və bənzər ixtisaslar üçün illik ödəniş 3000-6000 avrodur.

• Brno Texnologiya Universitetində kompüter elmləri üzrə təhsil haqqı 3000-5000 avro arasında dəyişir.

Tibb ixtisasları üçün ödəniş daha yüksəkdir – Karl Universitetinin tibb fakültəsində ingilis dilində proqramlarda illik təhsil haqqı 10 000-18 000 avro təşkil edə bilər.

Özəl Universitetlərdə Təhsil Haqqı

Çexiyada özəl universitetlərin sayı dövlət universitetləri ilə müqayisədə azdır. Burada təhsil haqqı daha yüksəkdir və məbləğ 3000 avrodan başlayıb, 15 000 avro və daha çox ola bilər. Lakin, özəl universitetlər tələbələrə fərdi yanaşma, rahat infrastruktur, geniş beynəlxalq əlaqələr və karyera dəstəyi vəd edir.

Bəzi məşhur özəl universitetlər:

• Anglo-American University

• University of New York in Prague

• Metropolitan University Prague

Bu universitetlərdə biznes, beynəlxalq münasibətlər, media, hüquq və digər ixtisaslar üzrə təhsil almaq mümkündür. İngilis dilində tədris olunan proqramların illik qiyməti 5000-10 000 avro arası dəyişir.

Hazırlıq Kursları və Onların Qiymətləri

Çexiyada dövlət proqramlarında çex dilində təhsil almaq üçün universitetlərə qəbuldan əvvəl birillik hazırlıq kursları keçir. Bu kurslar əsasən dil hazırlığı və bəzi fənn hazırlıqları (riyaziyyat, kimya, biologiya və s.) əhatə edir. Hazırlıq kurslarının qiyməti proqramdan və təşkilatçıdan asılı olaraq dəyişir.

• Karl Universiteti hazırlıq kursları: 4000-6000 avro

• Masarik Universiteti: 3000-4500 avro

• Özəl hazırlıq kursları: 2500-6000 avro

Hazırlıq kursları ödənişlidir və bu ödənişə dərslər, dərs materialları, bəzi hallarda yataqxana və sığorta daxil ola bilər.

Təqaüdlər və Güzəşt İmkanları

Çexiya hökuməti və bir sıra beynəlxalq təşkilatlar xarici tələbələr üçün müxtəlif təqaüd proqramları təqdim edir. Ən məşhur təqaüd proqramları bunlardır:

• Visegrad Scholarship Program: Viseqrad ölkələrindən olan tələbələr üçün illik 3000-4500 avro məbləğində təqaüd təklif olunur.

• Government Scholarships of the Czech Republic: Bu proqram əsasən inkişaf etməkdə olan ölkələrin tələbələri üçün nəzərdə tutulub və tam təhsil haqqının qarşılanması, yataqxana və aylıq xərcləri əhatə edə bilər.

• Erasmus+ proqramı: Avropa Birliyinin tələbə mübadilə proqramı çərçivəsində bir və ya iki semestr müddətinə təqaüd alınması mümkündür.

• Bəzi universitetlərin daxili təqaüdləri: Karl Universiteti, Masarik Universiteti və digərləri ən yaxşı göstəriciləri olan və ya ehtiyacı olan tələbələr üçün təqaüdlər ayırır.

Təqaüdlərin məbləği və şərtləri hər proqram üçün fərqlidir və seçim zamanı diqqətlə araşdırılmalıdır.

Tələbə Yataqxanası və Yaşayış Xərcləri

Təhsil haqqı ilə yanaşı, Çexiyada yaşamaq xərcləri də nəzərə alınmalıdır. Çexiyada tələbələr üçün yaşayış, ümumilikdə Avropanın digər ölkələri ilə müqayisədə daha sərfəlidir. Universitet yataqxanalarında bir nəfərlik və ya iki nəfərlik otaqlarda qalmaq mümkündür.

Yataqxanada qalmaq üçün aylıq ödəniş adətən 100-250 avro aralığındadır. Özəl kirayə mənzillər və ya tələbə evləri isə şəhərdən və şəraitdən asılı olaraq 250-600 avro arasında dəyişə bilər.

Orta hesabla bir tələbənin aylıq yaşayış xərcləri (yaşayış, qida, nəqliyyat, sığorta, dərsliklər, şəxsi ehtiyaclar) 500-800 avro arasıdır. Praha kimi böyük şəhərlərdə bu rəqəm bir qədər yüksək, Brno, Ostrava, Olomouc kimi şəhərlərdə isə nisbətən aşağıdır.

Tələbə Vizası və Sığorta Xərcləri

Çexiyada uzunmüddətli təhsil almaq üçün tələbələr viza və tibbi sığorta almalıdırlar. Viza üçün rüsum adətən 100-150 avro olur. Tibbi sığorta paketləri isə illik 400-700 avro arası dəyişir və mütləqdir.

Təhsil Haqqının Ödənişi və Qaydaları

Çexiyada təhsil haqqı adətən hər tədris ilinin əvvəlində və ya semestr üzrə ödənilir. Universitetlər tələbələrə ödənişi bir neçə hissəyə bölmə imkanı da verir. Təhsil haqqı birbaşa universitetin hesabına köçürülür və tələbə tərəfindən bütün ödənişlərin vaxtında edilməsi vacibdir. Gecikmə olduqda əlavə cərimələr tətbiq oluna bilər.

Əlavə Xərclər

Bəzi ixtisaslarda laboratoriya və ya praktik məşğələlər üçün əlavə ödənişlər, dərslik və materialların alınması, tələbə kartı, kitabxana, idman zalları üçün simvolik rüsumlar ola bilər. Bu xərclər ildə ortalama 100-400 avro təşkil edir.

Çexiyada Təhsil Haqqının Üstünlükləri və Dezavantajları

Çexiyada təhsil haqqının ən böyük üstünlüyü çex dilində təhsil alanlar üçün pulsuz olmasıdır. Bu, azərbaycanlı tələbələrə Avropa diplomu almaq üçün unikal imkan yaradır. İngilis dilində təhsil almaq isə digər Avropa ölkələri ilə müqayisədə hələ də daha sərfəli və münasibdir. Özəl universitetlərdə təhsil isə daha bahalıdır, lakin əlavə üstünlüklər və imkanlar təklif edir.

Dezavantaj kimi isə çex dilinin çətinliyi, hazırlıq kurslarının ödənişli olması və bəzi ixtisaslarda yüksək təhsil haqlarını qeyd etmək olar. Həmçinin, təqaüd və güzəştlərin əldə edilməsi üçün yüksək akademik göstəricilər və ciddi seçim prosesi tələb olunur.

Çexiyada Təhsil Haqqı ilə Bağlı Cədvəl

Çexiyada Təhsil Haqqı üçün Nümunə Hesablama

Bir bakalavr tələbəsi ingilis dilində biznes proqramı seçir və illik təhsil haqqı 5000 avrodur. Yataqxana üçün aylıq 150 avro, sığorta və digər xərclər üçün 50 avro, yemək və şəxsi xərclər üçün 300 avro sərf edir. Beləliklə:

• İllik təhsil haqqı: 5000 avro

• Yataqxana: 12 x 150 = 1800 avro

• Sığorta və əlavə xərclər: 12 x 50 = 600 avro

• Yemək və şəxsi xərclər: 12 x 300 = 3600 avro

• Cəmi illik xərclər: 5000 + 1800 + 600 + 3600 = 11 000 avro

Əgər tələbə çex dilində oxuyursa, bu zaman illik 5000 avro təhsil haqqı xərclərdən çıxarılır və ümumi məbləğ 6000 avro ətrafında olur.

Tələbələr üçün Vacib Məsləhətlər

• Çexiyada təhsil almaq üçün vaxtında sənədlərinizi hazırlayın və dil səviyyənizi artırın.

• İmkan varsa, çex dilini əvvəlcədən öyrənin və universitetin hazırlıq proqramlarında iştirak edin.

• Təqaüd və güzəşt proqramlarına erkən müraciət edin və tələbləri diqqətlə oxuyun.

• Yaşayış yeri seçərkən, universitetin yataqxanası ilə özəl kirayə evləri arasında müqayisə aparın.

• Təhsil haqqının və əlavə ödənişlərin qaydasını əvvəlcədən dəqiqləşdirin.

Çexiyada təhsil haqqı mövzusunda ən böyük üstünlük çex dilində təhsilin dövlət universitetlərində pulsuz olmasıdır. İngilis və digər xarici dillərdə isə təhsil haqqı Avropanın digər ölkələri ilə müqayisədə əlverişlidir. Tələbələr üçün hazırlıq kurslarından istifadə etməklə, həm dövlət, həm də özəl universitetlərdə yüksək səviyyəli təhsil almaq mümkündür. Təqaüd və güzəşt proqramları vasitəsilə əlavə maliyyə dəstəyi əldə etmək olar. Əlavə olaraq, Çexiyada yaşamaq və tələbə həyatı da rahat və təhlükəsizdir, bu da ölkəni Azərbaycanlı gənclər üçün cazibədar edir.