Son illərdə Rusiya universitetlərinin Azərbaycandan olan gənclər arasında populyarlığı nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. Bu artım təkcə ali təhsilin keyfiyyəti və beynəlxalq nüfuzu ilə bağlı deyil, həm də təhsil haqlarının digər ölkələrlə müqayisədə daha münasib olması ilə əlaqədardır. Rusiyada ali təhsil almaq istəyənlərin qarşısında geniş imkanlar açılır; burada həm ixtisas müxtəlifliyi, həm də proqramların əlçatanlığı diqqət çəkir. Valideynlər və tələbələr üçün ən böyük maraq doğuran məqam isə məhz təhsil haqqının və yaşayış xərclərinin real göstəriciləri, eləcə də təqaüd imkanlarıdır.
Rusiya ali təhsil sisteminin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, müxtəlif şəhərlərdə yerləşən universitetlərin təklif etdiyi proqramların qiymətləri, ödənişsiz və təqaüdlü yerlərin sayı, eləcə də tələbə üçün yaradılan sosial şərait fərqlilik göstərir. Son illərdə təhsil sahəsində aparılan islahatlar nəticəsində, ölkənin ali məktəbləri tələbələrə həm ənənəvi, həm də müasir, əmək bazarında rəqabət qabiliyyətli ixtisaslar üzrə oxumaq imkanı təqdim edir. 2025-ci il üçün təhsil haqqı məbləğləri və qəbul qaydalarında nəzərəçarpacaq dəyişikliklər olduğu üçün hər bir abituriyentin bu məsələyə diqqətlə yanaşması vacibdir.
Təhsil haqlarının formalaşmasında əsas meyarlar
Rusiyada ali təhsil müəssisələrinin tətbiq etdiyi illik təhsil haqqı, əsasən seçilən ixtisasa, tədris formasına və universitetin yerləşdiyi şəhərə görə dəyişir. Moskva və Sankt-Peterburq kimi iri şəhərlərdə yerləşən universitetlər, adətən, daha yüksək təhsil haqqı müəyyənləşdirir, halbuki regionlarda fəaliyyət göstərən universitetlərdə bu məbləğ bir qədər aşağı olur. Əlavə olaraq, tələbənin hansı səviyyədə – bakalavr, magistratura və ya aspirantura – təhsil alacağı da məbləğə təsir göstərir. İT, tibb, mühəndislik kimi yüksək texnoloji və elmi istiqamətlərdə təhsil haqqı ənənəvi humanitar sahələrlə müqayisədə xeyli yüksək olur.
Təhsil haqqının müəyyən olunmasında universitetin dövlət və ya özəl statusu da rol oynayır. Dövlət universitetlərində ödənişlər nisbətən aşağıdır və tez-tez təqaüd, dövlət sifarişi kimi əlavə maliyyə dəstəyi də təklif olunur. Özəl təhsil müəssisələrində isə daha fərqli yanaşma və fərdi imkanlar olsa da, bu yerlərdə ödənişlər orta göstəricidən daha yüksək olur. Tələbələr üçün əsas üstünlük isə ondan ibarətdir ki, illik təhsil haqqını hissə-hissə ödəmək imkanı yaradılır və bu, ailələrin büdcəsinə uyğun planlama aparmağa şərait yaradır.
Yaşayış və gündəlik xərclər: Tələbə büdcəsinin əsas bəndləri
Rusiyada ali məktəbdə təhsil almaq təkcə təhsil haqqı ödəməkdən ibarət deyil, eyni zamanda, yataqxana, qida, nəqliyyat və gündəlik ehtiyaclar üçün də müəyyən məbləğ ayırmağı tələb edir. Dövlət universitetlərinin tələbələrə təklif etdiyi yataqxanalar münasib qiymət və təhlükəsiz şəraitlə seçilir. Yataqxana yerlərinin çatışmazlığı hallarında, tələbələr şəxsi mənzildə və ya kirayə evdə yaşamaq məcburiyyətində qalırlar ki, bu da ümumi xərcləri artırır. Şəhərdən asılı olaraq, yataqxana üçün ayda 1 200-6 600 rubl arası, kirayə mənzil üçün isə 12 000-30 000 rubl ödəmək lazım gəlir.
Qida, rabitə, internet, kommunal və nəqliyyat xərcləri də tələbə büdcəsinin əsas maddələrindəndir. Orta hesabla bir tələbə ayda 10 000 rubl qida və gündəlik xərclərə, əlavə olaraq 3 000-6 000 rubl kommunal xidmətlərə və nəqliyyata sərf edir. Bəzi şəhərlərdə və universitetlərdə tələbələrə yemək kartı, pulsuz nəqliyyat bileti və güzəştli xidmət paketləri təklif olunur ki, bu da xərcləri bir qədər azaltmağa kömək edir.
Universitetlər və ixtisaslar üzrə təhsil haqları
Fərqli ali təhsil müəssisələrində, müxtəlif ixtisaslar üzrə ödənişli təhsil haqqının konkret məbləğləri təklif olunur. Aşağıdakı cədvəl, 2025-ci il üçün Rusiyanın nüfuzlu universitetlərində seçilən əsas ixtisaslar üzrə illik təhsil haqqının müqayisəsini əks etdirir:
| Universitet / Şəhər | Səviyyə | İxtisas | İllik təhsil haqqı (RUB) | Dollarla (təqribən) |
| İnnopolis Universiteti | Bakalavr/Magistr | Kompüter elmləri | 240 000 | 3 700 |
| HSE, N.Novqorod | Bakalavr | Kompüter elmləri | 300 000 | 4 600 |
| HSE, Moskva | Magistr | Rəqəmsal marketinq | 390 000 | 6 000 |
| İrkutsk Dövlət Universiteti | Bakalavr | Riyaziyyat, kimya, eko. | 192 500-250 000 | 3 000-3 900 |
| İrkutsk Dövlət Universiteti | Magistr | Müxtəlif ixtisaslar | 208 300-248 700 | 3 200-3 800 |
| Omsk Aqrar Universiteti | Bakalavr | Aqrar sahə | 137 000 | 2 100 |
| Omsk Aqrar Universiteti | Magistr | Aqrar sahə | 145 000 | 2 200 |
Bu göstəricilərdən aydın olur ki, region universitetlərində və humanitar, aqrar sahələrdə təhsil haqqı daha münasib səviyyədə saxlanılır. Eyni zamanda, paytaxtda və yüksək texnologiyalı ixtisaslarda ödənişlər bir qədər yüksəkdir. Tibb, mühəndislik və IT sahəsində isə qiymətlər daha yüksək həddə çatır.
Təqaüd və dövlət dəstəyi imkanları
Rusiyada təhsil almaq istəyən Azərbaycanlı tələbələr üçün əsas üstünlüklərdən biri də dövlət və universitet səviyyəsində təqdim olunan təqaüd imkanlarıdır. Hər il minlərlə xarici vətəndaş üçün ayrılan dövlət sifarişi yerləri mövcuddur ki, bu yerləri qazanmaq üçün əsasən EGE imtahanlarından və ya universitetlərin daxili müsabiqələrindən keçmək lazımdır. Əlavə olaraq, “Open Doors” kimi beynəlxalq proqramlar, magistratura pilləsində tam təqaüdlə oxumaq imkanı yaradır və bu proqramlar xüsusi müsabiqə və seçim mərhələləri ilə həyata keçirilir.
Bundan əlavə, universitetlərin öz daxili təqaüd və güzəştli ödəniş sistemləri də mövcuddur. Akademik göstəriciləri və fəallığı yüksək olan tələbələr həm dövlət, həm də universitetin daxili təqaüd proqramlarından yararlana bilər. Bəzi ixtisaslar üzrə isə olimpiada və elmi müsabiqələrdə uğur qazanmış tələbələrə xüsusi dəstək təqdim edilir və ödənişsiz oxumaq hüququ verilir. Təqaüd sisteminin inkişafı Rusiyada təhsili həm maliyyə baxımından əlçatan, həm də motivasiyaedici edir.
Qəbul qaydaları və sənəd prosedurları
Rusiyada ali məktəbə qəbul olmaq üçün bir sıra mərhələlərdən keçmək tələb olunur. Dövlət universitetlərinə daxil olmaq üçün EGE adlı vahid dövlət imtahanında iştirak və uğurlu nəticə göstərmək lazımdır. Ödənişli yerlər üçün isə bəzi universitetlər öz daxili müsabiqə və ya testlərini tətbiq edir. Magistratura və aspirantura pilləsinə qəbul zamanı, həmçinin bakalavr diplomunun və ya ekvivalent sənədin təqdim olunması tələb edilir.
Qəbul zamanı təqdim olunmalı olan əsas sənədlər sırasında pasport, tərcümə edilmiş attestat və ya diplom, dil biliklərini təsdiqləyən arayışlar, tibbi arayış və universitetin tələb etdiyi digər spesifik sənədlər yer alır. Xarici tələbələr üçün tələbə vizası almaq məqsədilə də universitet tərəfindən rəsmi dəvətnamə hazırlanır. Rusiya universitetləri həm rus, həm də ingilis dilli proqramlar təqdim etdiyindən, dil bilikləri də ciddi şəkildə yoxlanılır və bəzən ingilis dili üçün TOEFL və ya IELTS nəticələri tələb olunur.
Şəhərlər və regionlar üzrə fərqliliklər
Rusiyada təhsil haqları və yaşayış xərcləri şəhərdən şəhərə nəzərəçarpacaq dərəcədə dəyişir. Moskva və Sankt-Peterburq kimi iri mərkəzlərdə universitetlərdə təhsil haqqı və yaşayış üçün tələb olunan büdcə nisbətən yüksəkdir. Bu şəhərlərdə təkcə təhsil deyil, eyni zamanda mənzil kirayəsi, ictimai nəqliyyat, gündəlik xərclər də ölkənin digər bölgələrinə nisbətən bahadır. Belə bir şəhərdə təhsil almaq istəyən tələbə həm illik 300 000-400 000 rubl təhsil haqqı, həm də aylıq ən azı 25 000-40 000 rubl yaşayış xərci planlaşdırmalıdır.
Buna qarşılıq, region universitetlərində – Kazan, Novosibirsk, İrkutsk, Omsk və digər şəhərlərdə – təhsil haqqı təxminən 20-30% daha ucuzdur, eyni zamanda yataqxana və gündəlik xərclər də xeyli aşağı səviyyədə saxlanılır. Regional universitetlərdə oxuyan tələbələr üçün həm sosial, həm də maliyyə baxımından daha əlverişli şərait yaranır və bu, bir çox azərbaycanlı abituriyentin seçimində mühüm rol oynayır.
Təhsilin üstünlükləri və diplomların tanınması
Rusiyada təhsil almağın ən böyük üstünlüklərindən biri, diplomların dünyanın bir çox ölkəsində tanınması və qiymətləndirilməsidir. Məşhur universitetlər – Lomonosov adına Moskva Dövlət Universiteti, Sankt-Peterburq Dövlət Universiteti, Novosibirsk Dövlət Universiteti və digər nüfuzlu təhsil müəssisələri, beynəlxalq reytinqlərdə yüksək mövqedədir və məzunlarına əmək bazarında geniş imkanlar açır. Burada alınan diplom həm Azərbaycanda, həm də digər Avropa və Asiya ölkələrində tanınır.
Rusiyada təhsil alan tələbələr üçün həm rus, həm də ingilis dilli proqramlar geniş imkanlar açır. Tibb, mühəndislik, informasiya texnologiyaları, iqtisadiyyat, hüquq və humanitar sahələrdə ən son yeniliklərlə tanış olmaq, elmi layihələrdə iştirak etmək və beynəlxalq mübadilə proqramlarında təcrübə qazanmaq mümkündür. Tədrisin yüksək səviyyədə təşkili, akademik heyətin peşəkarlığı və müasir laboratoriyaların mövcudluğu da bu üstünlüklərə əlavə dəyər verir.
Akademik və sosial həyat: Şəxsi inkişaf üçün imkanlar
Rusiyada oxuyan tələbələr yalnız akademik biliklər deyil, həm də fərdi və sosial bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün geniş imkanlar əldə edirlər. Universitetlərdə müxtəlif elmi, idman və mədəni tədbirlər, tələbə təşkilatları, könüllü proqramlar tələbələrin sosiallaşmasına, şəxsi liderlik keyfiyyətlərinin inkişafına şərait yaradır. Xarici tələbələr üçün təşkil olunan adaptasiya proqramları və dil kursları isə Rusiya cəmiyyətinə sürətli uyğunlaşma üçün ideal platformadır.
Eyni zamanda, rus dilinin öyrənilməsi və müxtəlif millətlərdən olan tələbələrlə əməkdaşlıq gələcək peşəkar fəaliyyət üçün yeni üfüqlər açır. Universitetlərdə aparılan beynəlxalq layihələr və konfranslarda iştirak, tələbələrin elmi potensialının üzə çıxmasına səbəb olur və onların karyera yolunda rəqabət qabiliyyətini artırır. Bu cür mühit, Azərbaycanlı tələbələrin həm bilik, həm də şəxsi inkişafına töhfə verir.
Rusiyada ali təhsil almaq, xüsusilə 2025-ci ildə, Azərbaycanlı gənclər üçün maliyyə baxımından münasib, akademik səviyyəsi yüksək və beynəlxalq perspektivli bir seçim olaraq qalır. Təhsil haqlarının müxtəlifliyi, dövlət və universitet təqaüdləri, regional fərqliliklər və həyat şəraitinin rəqabət qabiliyyəti bu ölkəni xaricdə təhsil üçün cəlbedici edir. Həm dövlət proqramları, həm də universitetlərin təqdim etdiyi imkanlar, tələbələrin maliyyə yükünü azaltmaqla yanaşı, onların fərdi və peşəkar inkişafına da dəstək olur.
Rusiya universitetlərinin verdiyi diplomlar, ixtisas və biliklər, məzunların gələcəkdə uğurlu karyera qurmasına zəmin yaradır. Hər bir tələbə üçün düzgün universitet və ixtisas seçimi, qəbul prosedurlarına və sənədlərə vaxtında hazırlıq, həmçinin maliyyə planlamasının düzgün aparılması uğurlu təhsil yolunun əsas amillərindəndir. Rusiyada təhsil yalnız bir akademik mərhələ deyil, həm də dünyagörüşü, şəxsi inkişaf və beynəlxalq əlaqələr üçün möhtəşəm platformadır.
Ən Çox Verilən Suallar
Hazırlıq mərhələsi üçün nəzərdə tutulan kursların illik ödənişi adətən 1 800–2 200 ABŞ dolları arasında dəyişir. Bu proqramlar əsasən dil biliklərini inkişaf etdirmək və ixtisas seçiminə hazırlaşmaq üçün təşkil olunur.
Moskva və Sankt-Peterburq kimi iri şəhərlərdə yerləşən ali məktəblərdə ödənişlər, adətən, bölgə universitetləri ilə müqayisədə daha yüksək olur. Bölgə universitetlərində oxuyanlar üçün həm təhsil haqqı, həm də yaşayış xərcləri daha münasibdir.
Rusiyada həm dövlət, həm də bir çox universitet tərəfindən təqdim olunan təqaüdlər mövcuddur. Belə dəstək proqramları tələbənin təhsil haqqının tam və ya qismən ödənilməsinə imkan verir və bəzən əlavə olaraq yaşayış xərclərini də əhatə edir.
Orta hesabla tələbənin Rusiyada aylıq yaşayış xərci 350–850 ABŞ dolları aralığında dəyişir. Universitet yataqxanalarında yerləşmək daha sərfəli olsa da, şəxsi ev və ya mənzildə yaşamaq büdcəni artırır.
Rublun məzənnəsində baş verən dəyişikliklər ödənişlərin ümumi məbləğinə birbaşa təsir edir. Bəzi universitetlər valyuta risklərinin qarşısını almaq üçün ödənişləri dollar və ya avro ilə qəbul etməyə üstünlük verirlər.
Bakalavr proqramları üçün tələb olunan illik ödəniş adətən magistratura ilə müqayisədə bir qədər aşağı olur. Bununla belə, seçilən ixtisasa və universitetə görə bu fərq dəyişə bilər.
Humanitar sahələrdə təhsil haqqı, adətən, texniki və tibb kimi ixtisaslardan daha münasibdir. Mühəndislik, informasiya texnologiyaları və tibb üzrə proqramlar isə yüksək ödənişlərlə seçilir.
Bəli, rus dilində olan proqramlarla müqayisədə ingilis dilində tədris edilən ixtisaslar adətən daha baha olur. Bu tip proqramlarda təhsil haqqı bəzi hallarda 25-30 faiz çox ola bilər.
Universitetlərin daxili qərarlarına və iqtisadi şərtlərə əsasən bəzi illərdə təhsil haqqı yüksələ bilər. Bu artımlar adətən əvvəlcədən elan olunur və tələbələrlə müqavilədə əksini tapır.
Təhsil haqqının məbləği universitetin yerləşdiyi şəhərdən, proqramın dilindən, seçilən ixtisasdan, tədris formasından və universitetin nüfuzundan asılıdır. Hər bir tələbə seçim edərkən bu amilləri diqqətlə nəzərdən keçirməlidir.
