Macarıstan uzun illərdir Avropanın ən qədim təhsil ənənələrinə malik olan ölkələrindən biri kimi tanınır. Bu ölkədə təhsil almaq həm Avropanın ürəyində yaşamaq, həm də beynəlxalq tanınmış diplom əldə etmək imkanı verir. Macarıstan universitetlərinin dünya reytinqlərində yüksək yerləri, multikultural tələbə həyatı, əlverişli həyat şərtləri və nisbətən münasib təhsil haqları, bir çox gənci hər il bu ölkəyə cəlb edir. Azərbaycanlı tələbələr üçün də Macarıstanda təhsil son illərdə getdikcə daha populyar olur. Bu məqalədə Macarıstanda təhsil sistemindən başlayaraq ixtisas seçimləri, qiymətlər, əsas qəbul tələbləri, yaşayış, sosial həyat və uğurlu təhsil üçün tövsiyələrə qədər bütün əsas mövzulara geniş şəkildə toxunulacaq.
Macarıstanda Təhsil Sisteminin Xüsusiyyətləri
Macarıstanın ali təhsil sistemi köklü tarixi və müasir yanaşmaları bir araya gətirir. Burada təhsil prosesi əsasən Bolonya prosesinə əsaslanır. Yəni bakalavr, magistratura və doktorantura olmaqla üçpilləli ali təhsil sistemi tətbiq olunur. Bolonya sistemi sayəsində Macarıstanda əldə olunan diplomlar, Avropanın və dünyanın əksər ölkələrində tanınır. Universitetlərdə tədris yalnız macar dilində deyil, eyni zamanda ingilis, alman və bəzi hallarda fransız dillərində də aparılır. Bu da xarici tələbələr üçün əlavə üstünlük yaradır. Universitetlərdə təhsil əsasən nəzəri biliklə yanaşı, praktiki bacarıqlara, müasir laboratoriyalarda tədqiqat işlərinə, beynəlxalq layihələrdə iştiraka və fərdi inkişafın stimullaşdırılmasına əsaslanır.
Macarıstanda dövlət və özəl universitetlər fəaliyyət göstərir. Əksər ali təhsil müəssisələri dövlətə məxsusdur və uzun illərdir ənənəvi akademik keyfiyyətləri qoruyub saxlayır. Özəl universitetlərdə də bir sıra unikal və innovativ proqramlar təklif olunur. Tədrisin keyfiyyəti və təcrübəli akademik heyət hər iki sektorda kifayət qədər yüksək səviyyədədir. Dövlət universitetlərində qəbul prosesi daha rəqabətlidir və bəzən təhsil haqları da nisbətən aşağı olur.
Macarıstanda Populyar İxtisaslar
Macarıstan universitetləri ixtisas müxtəlifliyinə görə olduqca zəngindir. Ölkədə tibb və sağlamlıq elmləri, mühəndislik və texnologiya, iqtisadiyyat və idarəetmə, hüquq və sosial elmlər, humanitar fənlər, kənd təsərrüfatı, informatika, sənət və musiqi sahələri üzrə tədris proqramları geniş yer tutur. Tibb və stomatologiya ixtisasları ən çox tələb olunan sahələrdir. Dünyaca məşhur Semmelweis Universiteti və Debrecen Universiteti bu sahələr üzrə hər il yüzlərlə beynəlxalq tələbəni qəbul edir. Mühəndislik və texnologiya sahəsində Budapest Texnologiya və İqtisadiyyat Universiteti, Szeged Universiteti və Miskolc Universiteti lider mövqedədir. Burada kompüter elmləri, elektrik və mexanika mühəndisliyi, tikinti və infrastruktur, avtomatlaşdırma, energetika kimi sahələrdə yüksək səviyyədə təhsil almaq mümkündür.
Biznes və iqtisadiyyat, idarəetmə və maliyyə sahələri də tələbələr arasında geniş yayılıb. Corvinus Universiteti və Eötvös Loránd Universiteti bu istiqamətlərdə qabaqcıl proqramlar təklif edir. Sosial elmlər, beynəlxalq münasibətlər, psixologiya, hüquq və dilçilik ixtisasları isə daha çox humanitar yönümlü tələbələrin seçimi olur. Bundan əlavə, kənd təsərrüfatı, biologiya, ekologiya, kimya, fizika, riyaziyyat, musiqi və incəsənət ixtisasları üzrə də Macarıstanın böyük təcrübəsi var.
Tədrisin müasirliyi və ixtisasların aktuallığı sayəsində tələbələr ən son trendlərə uyğun biliklər əldə edir və Avropa əmək bazarında rəqabətqabiliyyətli mütəxəssisə çevrilirlər. Hər bir ixtisas üzrə geniş praktika imkanları, eləcə də universitet-sənaye əməkdaşlığı tələbələrin real həyat bacarıqlarını artırır.
Təhsil Haqları və Əlavə Xərclər
Macarıstanda təhsil haqları seçilən ixtisasdan, universitetdən və tədris dilindən asılı olaraq dəyişir. Ən münasib qiymət intervalı əsasən humanitar, sosial elmlər və iqtisadiyyat sahəsində müşahidə olunur. Burada illik təhsil haqqı orta hesabla 2000–4000 avro civarındadır. Mühəndislik və texnologiya sahəsində təhsil haqları adətən bir qədər yüksəkdir və illik 3000–6000 avro arasında dəyişə bilər. Ən yüksək təhsil haqları isə tibb, stomatologiya və əczaçılıq ixtisaslarında qeydə alınır. Bu sahələrdə illik təhsil haqqı 10 000–17 000 avro aralığında dəyişir. Bəzi universitetlərdə hazırlıq ili və əlavə dil kursları da təklif olunur və bunların qiyməti adətən 2000–3500 avro olur.
Magistratura proqramlarında isə qiymətlər yenə ixtisasdan və universitetdən asılıdır. Humanitar və sosial sahələrdə 2500–4000 avro, mühəndislikdə 4000–6000 avro, tibbdə və digər ixtisaslaşmış proqramlarda isə bu məbləğ 12 000 avroya qədər arta bilər. Doktorantura proqramlarında da qiymətlər geniş diapazona malikdir və adətən 4000–10 000 avro arasında dəyişir. Bütün bu məbləğlər yalnız təhsil haqqını əhatə edir və hər bir universitet ildə bir neçə dəfə ödəmə imkanı yaradır. Əlavə olaraq qeydiyyat, ərizə və tibbi sığorta üçün də müəyyən rüsumlar tələb oluna bilər.
Təhsil haqqından əlavə, tələbələrin gündəlik yaşayış xərcləri də nəzərəçarpacaq məbləğ təşkil edir. Budapeşt kimi iri şəhərlərdə tələbə yataqxanası və ya mənzil kirayəsi üçün aylıq 250–500 avro civarında xərc gözləmək olar. Şəhərdən və yaşayış şəraitindən asılı olaraq bu məbləğ artıb-azala bilər. Qidalanma, ictimai nəqliyyat, rabitə, internet və digər gündəlik xərclər üçün də ayda 200–300 avro hesablanmalıdır. Orta hesabla, Macarıstanda tələbənin bir ay üçün yaşayış xərci 450–700 avro arasında dəyişir. Bu rəqəmlər, əsasən Budapeşt və böyük şəhərlər üçün aktualdır. Kiçik şəhərlərdə və regionlarda yaşayış xərcləri bir qədər az olur.
Qəbul Tələbləri və Sənədləşmə Prosesi
Macarıstanda universitetə qəbul üçün əsas tələblər seçilən ixtisas və universitetdən asılı olaraq fərqlənir. Əsasən bakalavr səviyyəsində qəbul üçün orta təhsil haqqında attestat və ya diplom, motivasiya məktubu, CV, bəzən tövsiyə məktubu və şəxsiyyət vəsiqəsi və ya pasportun surəti tələb olunur. Əgər təhsil proqramı ingilis və ya digər xarici dildədirsə, tələbədən beynəlxalq dil sertifikatı (IELTS, TOEFL və s.) istənilir. Bir çox universitetdə minimum dil tələbi IELTS üçün 5.5–6.0, TOEFL üçün isə 72–85 bal arasında olur.
Tibb, mühəndislik və bəzi digər sahələrdə əlavə imtahan və ya müsahibə mərhələsi də ola bilər. Tibb ixtisaslarında abituriyentlərə bəzən əlavə olaraq biologiya, kimya, fizika və ingilis dili üzrə test tapşırıqları təqdim edilir və ya müsahibəyə dəvət olunurlar. Magistratura və doktorantura səviyyəsində isə bakalavr və ya magistr diplomu, akademik transkriptlər, elmi işlərin siyahısı, motivasiya məktubu və bəzən elmi rəhbərin dəvət məktubu təqdim olunmalıdır. Əgər qəbul olunmaq istədiyiniz proqram sənət və ya musiqi ilə bağlıdırsa, əlavə portfolio və ya müsabiqə də ola bilər.
Qəbul üçün ərizə prosesi əsasən elektron qaydada aparılır və bütün sənədlər universitetin xüsusi portalına yüklənir. Bəzi universitetlərdə ərizə üçün ödəniş tələb oluna bilər. Bütün sənədlər beynəlxalq səviyyədə tanınmış tərcümə bürosunda ingilis və ya macar dilinə tərcümə olunmalıdır. Qəbul mərhələsindən sonra, universitetdən qəbul məktubu alındıqdan sonra, tələbələrə viza üçün müraciət etməyə imkan verilir.
Macarıstan Universitetlərinin Seçimi və Proqramlar
Macarıstan universitetlərinin bir çoxu beynəlxalq səviyyədə tanınır və dünyanın reytinq cədvəllərində yüksək yerlərdə qərarlaşır. Ən tanınmış ali məktəblərdən biri olan Semmelweis Universiteti tibb və səhiyyə sahəsində Avropanın qabaqcıl ali məktəblərindəndir. Burada stomatologiya, əczaçılıq, ümumi tibb, fiziki terapiya, qida elmləri və bir sıra ixtisaslaşmış sahələr üzrə ingilis və alman dilində proqramlar var. Budapest Texnologiya və İqtisadiyyat Universiteti mühəndislik, kompüter elmləri, informasiya texnologiyaları, avtomatika, memarlıq və digər istiqamətlərdə geniş təhsil imkanları yaradır.
Debrecen Universiteti həm tibb, həm mühəndislik, həm də kənd təsərrüfatı, iqtisadiyyat və sosial elmlər üzrə ixtisaslaşmışdır. Burada 6000-dən çox xarici tələbə təhsil alır və universitetdə beynəlxalq tələbələr üçün xüsusi dəstək proqramları tətbiq edilir. Corvinus Universiteti iqtisadiyyat, biznes və maliyyə, idarəetmə, beynəlxalq münasibətlər üzrə lider mövqedədir. Eötvös Loránd Universiteti isə humanitar və sosial elmlər üzrə çoxsaylı bakalavr, magistr və doktorantura proqramları ilə tanınır.
Szeged Universiteti kənd təsərrüfatı, biologiya, tibb, hüquq və biznes sahələrində geniş proqram spektrinə malikdir. Bundan əlavə, Miskolc, Pécs, Nyíregyháza, Gödöllő və digər şəhərlərdə yerləşən universitetlər də müxtəlif ixtisaslar üzrə yüksək səviyyəli tədris və tədqiqat imkanları təklif edir.
Yaşayış, Gündəlik Büdcə və Tələbə Həyatı
Macarıstanda tələbələr üçün bir neçə yaşayış variantı mövcuddur. Ən əlverişli variant universitet yataqxanalarıdır. Bu yataqxanalarda həm yerli, həm də beynəlxalq tələbələr üçün münasib qiymətlərlə otaqlar təklif olunur. Yataqxanalarda ümumiyyətlə əsas şərait – internet, mətbəx, çamaşırxana və digər xidmətlər mövcuddur. Yataqxana qiymətləri adətən 200–300 avro arasında dəyişir. Şəxsi mənzil və ya otaq kirayələmək isə Budapeşt və iri şəhərlərdə daha baha başa gələ bilər və qiymətlər 400–600 avro arasında dəyişir.
Qidalanma xərcləri şəhərdən və seçilən həyat tərzindən asılı olaraq dəyişir. Universitetlərin yeməkxanalarında gündəlik qidalanmaq mümkündür və bu, ümumilikdə aylıq xərcləri azaltmağa kömək edir. Kafelərdə, restoranlarda yemək və ya supermarketlərdən alış-veriş də büdcəyə uyğunlaşdırıla bilər. Orta statistik bir tələbə ayda qida üçün 100–200 avro arası xərc çəkir.
Macarıstanda ictimai nəqliyyat yaxşı inkişaf edib və tələbələr üçün endirimli tariflər mövcuddur. Aylıq nəqliyyat kartı ilə istənilən şəhərdə sərbəst hərəkət etmək olar. Kommunal xidmətlər, rabitə, internet və digər gündəlik ehtiyaclar üçün də təxminən 50–100 avro nəzərdə tutulmalıdır.
Tələbə həyatı Macarıstanda olduqca rəngarəng və maraqlıdır. Universitetlərdə çoxsaylı tələbə klubları, idman seksiyaları, debat və könüllü layihələr fəaliyyət göstərir. Xarici tələbələr üçün xüsusi dəstək proqramları, psixoloji və məsləhət xidmətləri, dil kursları təşkil olunur. Erasmus və digər beynəlxalq mübadilə proqramları vasitəsilə tələbələr digər Avropa ölkələrində də təhsil almaq və təcrübə keçmək imkanı əldə edirlər.
Təqaüdlər və Maliyyə Dəstəyi
Macarıstanda təhsil almaq istəyən tələbələr üçün bir neçə təqaüd və maliyyə dəstək proqramı mövcuddur. Ən məşhuru və populyarı Stipendium Hungaricum proqramıdır. Bu təqaüd proqramı Azərbaycan da daxil olmaqla bir çox ölkənin vətəndaşları üçün nəzərdə tutulub. Stipendium Hungaricum tələbələrə pulsuz təhsil, aylıq təqaüd, yataqxana və ya kirayə üçün əlavə vəsait və tibbi sığorta imkanları yaradır. Bununla yanaşı, bəzi universitetlər öz daxili təqaüd və endirim proqramlarını da tətbiq edir. Xüsusilə, akademik göstəriciləri yüksək olan tələbələr, sosial ehtiyaclı və ya xüsusi sahələr üzrə fərqlənən abituriyentlər əlavə maliyyə dəstəyi ala bilirlər.
Beynəlxalq təşkilatların və Avropa Birliyi proqramlarının (Erasmus+, Tempus və s.) də maliyyə dəstəyindən istifadə etmək mümkündür. Təhsil müddətində tələbələr qanunvericiliyə əsasən məhdud şəkildə işləyə də bilərlər. Bu, əlavə gəlir mənbəyi kimi tələbə büdcəsinə kömək edir.
Macarıstanda təhsil almaq, həm akademik, həm də şəxsi inkişaf baxımından gənclər üçün olduqca perspektivli bir seçimdir. Ölkənin köklü universitetləri və zəngin təhsil ənənələri hər il minlərlə beynəlxalq tələbəni cəlb edir. Burada təqdim olunan ixtisasların müxtəlifliyi və proqramların beynəlxalq səviyyədə tanınması Macarıstanı Avropada fərqləndirir. Təhsil haqları Qərbi Avropa ölkələri ilə müqayisədə daha münasibdir və həyat xərcləri də tələbələr üçün əlverişli hesab olunur. Həm bakalavr, həm də magistratura və doktorantura səviyyəsində geniş seçim imkanları var. İxtisas seçimi zamanı tələbələr həm maraqlarına, həm də əmək bazarındakı trendlərə əsaslana bilirlər.
Qəbul tələblərinin şəffaf və əlçatan olması xarici tələbələr üçün prosesi asanlaşdırır. Ərizə və sənədləşmə prosesi əsasən onlayn qaydada həyata keçirilir, bu da rahatlıq yaradır. Dil biliyi ilə bağlı tələblər beynəlxalq standartlara uyğundur və tələbələr üçün uyğun səviyyədədir. Təhsil prosesində tələbələrin fərdi inkişafı, yaradıcılıq və analitik düşüncə qabiliyyəti ön plandadır. Praktiki təcrübə və universitet-sənaye əməkdaşlığı gələcək karyera üçün böyük üstünlük yaradır.
Ən Çox Verilən Suallar
Qəbul üçün əsasən attestat və ya diplom, akademik transkript, pasportun surəti, motivasiya məktubu, CV, dil sertifikatı və bəzən tövsiyə məktubu tələb olunur.
Humanitar və sosial ixtisaslar üzrə illik təhsil haqqı 2000–4000 avro, mühəndislik və texnologiya üzrə 3000–6000 avro, tibb və stomatologiya üzrə isə 10 000–17 000 avro arasında dəyişir.
Orta hesabla Budapeştdə bir tələbənin aylıq yaşayış xərci 450–700 avro arası dəyişir. Kiçik şəhərlərdə bu xərclər bir qədər aşağı ola bilər.
Ən populyar təqaüd Stipendium Hungaricum proqramıdır. Bundan başqa, universitetlərin öz daxili təqaüdləri və müxtəlif beynəlxalq proqramlar da var.
Tədris əsasən macar və ingilis dillərində aparılır, bəzi proqramlar alman və fransız dillərində də mövcuddur.
Əksər proqramlar üçün IELTS və ya TOEFL sertifikatı tələb olunur. Minimum bal tələbi proqramdan və universitetdən asılıdır.
Bəli, adətən bu ixtisaslarda əlavə bilik yoxlaması, test və ya müsahibə mərhələsi keçirilir.
Avropa İttifaqı vətəndaşları sərbəst işləyə bilər, digər xarici tələbələr isə məhdud saatlarda, əsasən həftədə 20 saat işləyə bilərlər.
Bəli, Macarıstan diplomları Avropanın və bir çox digər ölkənin əmək bazarında tanınır və iş üçün üstünlük yaradır.
Qəbul üçün onlayn ərizə verilir, qəbul məktubu alındıqdan sonra tələbə vizasına müraciət olunur. Viza üçün əsas sənədlər qəbul məktubu, maddi təminat sübutu və sığorta sənədidir.
