Müasir dövrdə təhsilin coğrafi sərhədləri aradan qalxıb. Xüsusilə Türkiyə, həm texnologiyanın imkanlarından istifadə edərək distant təhsil sistemini inkişaf etdirmiş, həm də klassik modelin davamı olaraq qiyabi təhsil formatını müasirləşdirmişdir. Bu iki model – distant və qiyabi təhsil – həm Türkiyədə, həm də xarici tələbələr üçün əlverişli seçimlərdən biri halına gəlib. Xüsusilə Azərbaycan vətəndaşları üçün Türkiyənin təhsil sistemi həm əlçatan, həm də keyfiyyətli bir seçimdir. Əgər bir şəxs işləyirsə, səyahət edə bilmirsə və ya yaşadığı yerdən uzaqlaşmadan ali təhsil almaq istəyirsə, distant və qiyabi təhsil variantları onun üçün ideal həll yoludur. Eyni zamanda, bu təhsil modelləri fərqli yaş qruplarını əhatə edir və ikinci ixtisas təhsili almaq istəyənlərə də qapı açır.
2025-ci ildə Türkiyədə bu sahədə ciddi yeniliklər tətbiq edilib. Bu dəyişikliklər həm təhsil proqramlarına, həm də imtahan və qəbul qaydalarına təsir göstərmişdir.
Distant və Qiyabi Təhsilin Mahiyyəti
Distant təhsil – texnologiyaya əsaslanaraq müəllim və tələbənin eyni fiziki məkanda olmadan, internet vasitəsilə tədrisin həyata keçirildiyi təhsil formasıdır. Qiyabi təhsil isə ənənəvi təhsilin daha çevik versiyasıdır: tələbə yalnız imtahan və praktiki dərslər üçün universitetə gedir, qalan vaxtlarda isə müstəqil şəkildə dərsləri oxuyur.
Distant təhsil əsasən interaktiv platformalar vasitəsilə həyata keçirilir. Tələbə dərsləri onlayn şəkildə izləyir, forumlarda iştirak edir, tapşırıqları LMS (Learning Management System) sistemləri ilə təqdim edir. Qiyabi təhsildə isə tələbə müntəzəm olaraq dərslərdə iştirak etməsə də, semestr ərzində müəyyən sayda həftə universitetdə keçirilən dərslərə qatılır
Türkiyədə Distant və Qiyabi Təhsil Verən Universitetlər
Aşağıdakı cədvəldə Türkiyədə distant və qiyabi təhsil təklif edən əsas universitetlər təqdim olunmuşdur:
| Universitet Adı | Təhsil Növü | Fakültələr (nümunəvi) | Xarici Tələbə Qəbulu | Onlayn Platforma |
|---|---|---|---|---|
| Anadolu Universiteti | Distant və Qiyabi | İqtisadiyyat, İdarəetmə, Maliyyə | Bəli | e-Kampüs |
| İstanbul Universiteti AUZEF | Distant və Qiyabi | Psixologiya, Sosial İş, Hüquq | Bəli | AUZEF LMS |
| Atatürk Universiteti | Distant | İlahiyyat, Tarix, Menecment | Bəli | ATAUZEM |
| Sakarya Universiteti | Distant və Qiyabi | Kompüter Elmləri, Marketinq | Bəli | SAUZEM |
| İstanbul Aydın Universiteti | Distant | Mühasibatlıq, Beynəlxalq Münasibətlər | Bəli | Edunova |
Qəbul Şərtləri və Tələblər
2025-ci ildə Türkiyədə distant və qiyabi təhsil üzrə qəbul şərtlərində müəyyən dəyişikliklər edilmişdir. Xarici vətəndaşlar – xüsusilə Azərbaycan vətəndaşları – üçün ən əsas tələb attestatla müraciət imkanıdır. İmtahan şərti bir çox proqramda tələb olunmur.
Əsas tələblər:
- Orta məktəb attestatı (ən az 11 illik təhsil);
- Online müraciət formunun doldurulması;
- Bəzi universitetlərdə müraciət zamanı motivasiya məktubu və ya onlayn müsahibə tələb oluna bilər;
- İmtahansız qəbul olunan proqramların siyahısı hər il yenilənir – bu səbəbdən hər universitetin rəsmi səhifəsi izlənilməlidir;
- Təhsil haqqı illik 400-1200 dollar arasında dəyişir.
Əsas Fakültələr və İxtisaslar
Türkiyədə distant və qiyabi təhsil vasitəsilə aşağıdakı ixtisaslara qəbul mümkündür:
- İdarəetmə və Biznes
- Beynəlxalq Münasibətlər
- İqtisadiyyat
- Maliyyə və Mühasibatlıq
- Psixologiya
- İlahiyyat
- Sosial İş
- Menecment və Marketinq
- Kompüter Elmləri
- Hüquq elmləri (bəzi proqramlarda nəzəri əsaslarla)
2025-ci ildə yeni olaraq təklif olunan proqramlar arasında “Rəqəmsal Marketinq”, “Kibertəhlükəsizlik”, “Rəqəmsal Media və Dizayn” kimi sahələr də əlavə olunub.
Statistik Rəqəmlərlə Türkiyədə Distant və Qiyabi Təhsil (2025)
Aşağıdakı statistikalar Türkiyədə bu sahənin inkişafını göstərir:
| İl | Tələbə Sayı (Distant) | Tələbə Sayı (Qiyabi) | Xarici Tələbə (azərbaycanlı) |
|---|---|---|---|
| 2022 | 1.200.000 | 400.000 | 12.000 |
| 2023 | 1.350.000 | 420.000 | 13.500 |
| 2024 | 1.500.000 | 450.000 | 15.200 |
| 2025 | 1.620.000 | 470.000 | 17.300 |
Bu rəqəmlər göstərir ki, distant və qiyabi təhsil həm yerli, həm də xarici tələbələr üçün artan maraq doğurur.
Təhsil Müddəti və Qiymətləndirmə Sistemi
Hər iki təhsil növü üçün təhsil müddəti gündəlik təhsillə eynidir – yəni 4 illik bakalavr, 2 illik önlisans proqramları təklif olunur. Yeganə fərq dərslərin formatında və iştirak şərtlərindədir.
Qiymətləndirmə əsasən aşağıdakılardan ibarətdir:
- Aralıq imtahanları (online və ya yerində)
- Semestr layihələri və forum iştirakları
- Yekun imtahan (hibrid və ya fiziki şəkildə tətbiq olunur)
- Minimum 60 bal keçid balıdır
Distant və Qiyabi Təhsilin Üstünlükləri
Bu təhsil modellərinin əsas üstünlükləri aşağıdakılardır:
- Yer və zaman sərhədi olmadan təhsil imkanı;
- İşləyən şəxslər üçün təhsilin davam etdirilməsi;
- Ailə və sosial məsuliyyətləri olan şəxslərin rahatlıqla təhsil alması;
- Təhsil xərclərinin daha aşağı olması;
- İnnovativ və texnoloji platformalarda tədrisin təşkili.
Qiyabi təhsil isə daha çox yerli tələbələr tərəfindən seçilsə də, Azərbaycan vətəndaşları üçün də açıqdır. Ən böyük üstünlük isə bəzi proqramlarda fiziki iştirakın cəmi 2-3 dəfə tələb olunmasıdır.
Distant və Qiyabi Təhsil Alanlar Üçün İş İmkanları və Təcrübə Şərtləri
Distant və qiyabi təhsil alan tələbələr üçün işlə oxumaq bir-birinə mane olmur. Bu təhsil formaları məhz belə şəxslərin sosial və peşə həyatını pozmadan təhsil alması üçün nəzərdə tutulub. Bu səbəbdən, tələbələrin çoxu paralel olaraq işləməkdə davam edir. Ən böyük üstünlüklərdən biri də budur ki, tələbə dərs saatlarını iş rejiminə uyğunlaşdıraraq təhsilini kənardan idarə edə bilir.
Bəzi distant proqramlarda təcrübə məcburi deyil, amma texniki və ya tətbiqi sahələrdə – məsələn, informasiya texnologiyaları, maliyyə, səhiyyə idarəçiliyi kimi proqramlarda müəyyən təcrübə modulları təklif olunur. Bu modullar ya virtual təlim formatında olur, ya da yaşadığı şəhərdəki müəssisələrdə həyata keçirilir. Universitetlər tələbəyə sənəd verir ki, o, həmin praktikanı ölkəsində və ya onlayn formada keçə bilsin.
Diplomların Hüquqi Qüvvəsi və Tanınması
Türkiyənin rəsmi olaraq YÖK (Yüksəköğretim Kurulu) tərəfindən akkreditasiya olunmuş universitetləri distant və qiyabi formatlarda verdikləri diplomlara tam hüquqi qüvvə verir. Bu diplomlar, gündəlik təhsil ilə alınan diplomlarla tam eynidir və fərqlənmir. Tələbə diplomunda “distant” və ya “qiyabi” yazılmır – diplomda sadəcə proqramın adı və universitet qeyd olunur.
Azərbaycanlı tələbələrin diqqət etməli olduğu əsas məsələ isə nostrifikasiya prosesidir. Diplomun Azərbaycanda tanınması üçün Təhsil Nazirliyinin diplomların tanınması üzrə elektron sistemi vasitəsilə müraciət olunur. Əgər universitet YÖK tərəfindən rəsmi tanınırsa və təhsil proqramı müvafiq kateqoriyaya düşürsə, tanınma prosesi daha sürətli olur. Xüsusilə distant və qiyabi ixtisasların çoxu artıq Azərbaycanda da rəsmi şəkildə tanınır, bu da tələbələrə əlavə hüquqlar qazandırır.
2025-ci İl üzrə Yeniliklər
Son dövrlərdə Türkiyədə distant və qiyabi təhsil sahəsində bir sıra yeniliklər tətbiq olunmuşdur:
- E-imtahan sistemi ilə test imtahanlarının avtomatlaşdırılması;
- Xarici tələbələr üçün onlayn qəbul platformalarının sadələşdirilməsi;
- 15 yeni distant ixtisasın təsdiqlənməsi;
- AUZEF və Anadolu Universitetlərinin beynəlxalq əməkdaşlıqlar çərçivəsində Azərbaycanda mərkəzlərinin açılması;
- Diplomların YÖK tərəfindən e-sistemdə təsdiqlənməsi ilə elektron tanınma sisteminin tətbiqi.
Türkiyədə distant və qiyabi təhsil, həm tələbələrə müstəqil öyrənmə bacarığı qazandırır, həm də coğrafi və iqtisadi məhdudiyyətləri aradan qaldırır. Bu sistemlər Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən olan tələbələr üçün əlverişli fürsətlər yaradır. Eyni zamanda təhsil sahəsindəki texnoloji yeniliklərin tətbiqi distant təhsilin keyfiyyətini daha da artırır. Qiyabi təhsil isə klassik təhsil modelini qoruyaraq çeviklik təklif edir. 2025-ci ildəki yeniliklər bu təhsil formalarının daha da əlçatan və müasir olmasını təmin edir.
Ən Çox Verilən Suallar
1. Türkiyədə distant təhsil nədir və necə həyata keçirilir?
Distant təhsil texnologiya vasitəsilə müəllim və tələbənin fiziki olaraq bir arada olmadığı, dərslərin onlayn platformalar üzərindən aparıldığı təhsil sistemidir. Tədris videolar, canlı dərslər, forum müzakirələri və interaktiv tapşırıqlarla həyata keçirilir.
2. Qiyabi təhsil distant təhsildən nə ilə fərqlənir?
Qiyabi təhsil zamanı tələbə əsasən öz müstəqil şəkildə hazırlaşır, lakin müəyyən tarixlərdə universitetə gedərək dərslərdə və imtahanlarda iştirak edir. Distant təhsildə isə iştirak tamamilə onlayndır və fiziki görüş zərurəti yoxdur.
3. Hansı Türkiyə universitetləri distant və qiyabi təhsil təklif edir?
Anadolu Universiteti, İstanbul Universiteti AUZEF, Atatürk Universiteti, Sakarya Universiteti və İstanbul Aydın Universiteti Türkiyədə distant və qiyabi təhsil təklif edən aparıcı universitetlərdir.
4. Azərbaycan vətəndaşları üçün qəbul şərtləri hansılardır?
Azərbaycan vətəndaşları üçün əsas qəbul şərti orta məktəb attestatının olmasıdır. Əksər proqramlara imtahansız qəbul həyata keçirilir. Bəzi universitetlər əlavə sənədlər və ya müsahibə tələb edə bilər.
5. Təhsil haqları nə qədərdir?
Təhsil haqları universitet və proqrama görə dəyişir. 2025-ci ildə distant və qiyabi proqramlarda illik təhsil haqqı orta hesabla 400-1200 ABŞ dolları arasında dəyişir.
6. Hansı ixtisaslar distant və ya qiyabi formada tədris olunur?
İqtisadiyyat, idarəetmə, psixologiya, hüquq, kompüter elmləri, sosial iş, ilahiyyat, rəqəmsal marketinq və mühasibatlıq kimi ixtisaslar distant və qiyabi təhsil formatında təklif olunur.
7. Təhsil müddəti nə qədərdir?
Bakalavr proqramları üçün təhsil müddəti 4 ildir. Önlisans proqramları isə 2 illikdir. Qiyabi və distant formatlarda bu müddət dəyişməz qalır, yalnız dərslərin keçirilmə üsulu fərqlidir.
8. Distant və qiyabi təhsilin üstünlükləri nələrdir?
Əsas üstünlüklərə zaman və məkan sərhədlərindən azad olmaq, işləyənlər üçün rahatlıq, aşağı təhsil xərcləri, təhsilini dayandırmış şəxslər üçün ikinci şans yaratmaq daxildir.
9. Diplomlar Azərbaycanda tanınırmı?
Bəli, YÖK tərəfindən tanınan universitetlərin verdiyi diplomlar Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi tərəfindən tanınma (nostrifikasiya) prosesindən keçdikdən sonra rəsmiləşdirilir.
10. 2025-ci ildə distant və qiyabi təhsildə hansı yeniliklər tətbiq olunub?
2025-ci ildə elektron imtahan sistemləri genişləndirilib, xarici tələbələr üçün müraciət platformaları sadələşdirilib və yeni ixtisas proqramları – kibertəhlükəsizlik, rəqəmsal media və təhsil texnologiyaları əlavə olunub.
